Wielu miłośników kawy obawia się zaburzeń w pracy organizmu i rezygnuje lub ogranicza jej spożycie. Tymczasem badania naukowców wykazały, że niesłusznie. Jakie tajemnice skrywa kawa? Dlaczego niektórzy przyznają jej miano superfood?
Składniki zawarte w kawie mają nie tylko właściwości odżywcze, minimalną ilość kalorii, lecz są także korzystne w profilaktyce wielu chorób. Kawa to coś więcej niż zwykły napój - wyjaśnia prof. dr hab. Mirosław Jarosz, ekspert ds. żywienia i otyłości WHO i Komisji Europejskiej.
Dwie substancje wybijają się na pierwszy plan: kofeina i związki polifenolowe.
Kofeina w kawie pozytywnie wpływa na procesy chemiczne zachodzące w mózgu. Pobudza wydzielanie dopaminy, serotoniny, adrenaliny, noradrenaliny czy endorfin, czyli niezwykle ważnych neuroprzekaźników, które odpowiedzialne są m.in. za odczuwanie szczęścia, satysfakcji i przypływu energii. Według badań francuskich naukowców spożywanie jednej filiżanki kawy co cztery godziny może wpłynąć na podtrzymanie poprawy nastroju w ciągu całej doby. Inne badania wykazały, że picie przynajmniej jednej filiżanki kawy tygodniowo zmniejsza ryzyko rozwoju depresji o ok. 15%. Warto podkreślić, że regularne jej spożywanie ma korzystniejsze działanie niż okazjonalne.
Polifenole, których kawa zawiera wielokrotnie więcej niż inne produkty żywnościowe, występują także w owocach, warzywach, herbacie czy kakao. Związki polifenolowe (m.in. kwas chlorogenowy, kwas chinowy czy kwas kawowy) wykazują aktywność przeciwutleniającą, zmniejszają stres oksydacyjny, mogą wykazywać działanie antywirusowe, przeciwnowotworowe oraz przeciwzapalne. Badania w Danii wykazały, że kombinacja polifenoli i aminokwasów pochodzących z kawy z dodatkiem mleka krowiego poprawiają pracę układu odpornościowego bardziej niż picie małej czarnej. Miłośnicy kawy z mlekiem powinni być więc zadowoleni.
Polifenole wykazują działanie przeciwzapalne. Bakterie metabolizują polifenole i wytwarzają związki o jeszcze większej mocy antyoksydacyjnej. Duża ilość polifenoli w diecie reguluje liczbę wolnych rodników, ale też jest wykorzystywana przez bakterie do własnych celów. Kawę zaliczamy również do prebiotyków.
Kawa a choroby układu krążenia
Jej pozytywny wpływ na zdrowie został udowodniony przy regularnym piciu od 3 do 5 filiżanek kawy dziennie. Zmniejsza wtedy ryzyko chorób układu krążenia. Kawa nie prowadzi do nadciśnienia, a wręcz może obniżać ryzyko wystąpienia tej choroby, szczególnie u kobiet. Obniża ciśnienie skurczowe nawet o 9,7 mmHg, a przy 2 filiżankach – o 5,2 mmHg w porównaniu do osób niepijących tego napoju. Według prof. dr hab. n. med. Artura Mamcarza, kardiologa, kawa wpływa przeciwzapalnie na śródbłonek tętnic.
Pijąc małą czarną 3 razy dziennie zmniejszamy ryzyko związane z chorobami układu sercowo-naczyniowego nawet o 21 proc., w tym ryzyko choroby wieńcowej o 15%.
Umiarkowana konsumpcja kawy może ograniczyć migotanie przedsionków i inne zaburzenia rytmu serca, co prowadzi do ograniczenia incydentów udaru mózgu.
Kawa a choroby neurodegeneracyjne
Wykazuje dobroczynne działanie w demencji i choroby Alzheimera - opóźnia utratę funkcji poznawczych, choć nie zatrzymuje rozwoju choroby.
Ryzyko zachorowania na Alzheimera można zmniejszyć nawet o 65%, pijąc kawę. Jednym z czynników otępienia jest depresja, którą kawa zmniejsza o 15% przy 2, 3 filiżankach i o 20% - przy 4, 5.
Kawa wykazuje działanie neuroprotekcyjne w chorobie Parkinsona. Udowodniono korzystny związek przyczynowo-skutkowy między spożyciem kawy a poprawą kontroli ruchowej. Za czynnik chroniący przed neurodegradacją jedni naukowcy uznają kofeinę, a inni eikozanoilo-5-hydroksytryptamid, będący pochodną serotoniny.
Kawa a nowotwory
Kawa może zmniejszać częstość zachorowań na nowotwory szyjki macicy i prostaty oraz występowanie niektórych nowotworów, w tym raka skóry u mężczyzn i kobiet, błony śluzowej macicy oraz czerniaka złośliwego u kobiet. Napój ten nie wywołuje nowotworu jajników, piersi, a panie pijące kawę zapadają na raka szyjki macicy o 26% rzadziej od niepijących.
Warto przypomnieć, że najlepiej sięgać po kawę i inne napoje w umiarkowanej temperaturze, gdyż te gorące, o temperaturze powyżej 65 st. C, mogą zwiększać ryzyko wystąpienia raka przełyku.
Kawa a choroby wątroby i przewodu pokarmowego
W obiegowej opinii na liście produktów przeciwskazanych w przypadku refluksu umieszcza się również kawę, w związku z czym, wiele osób w obawie przed zaostrzeniem objawów choroby, rezygnuje z jej picia. Liczne badania nie dostarczyły jednak dowodów na związek kawy z refluksem, a eliminacja kawy z codziennego jadłospisu, nie wpływa na objawy refluksu.
Kawa pomaga w walce z niealkoholowym stłuszczenim wątroby NAFLD (non-alcoholic fatty liver disease) , zwłaszcza u osób z nadwagą i otyłością. Antyoksydanty z kawy wypijanej w dużych ilościach wykazują działanie ochronne na wątrobę, zmniejszają ryzyko włóknienia tego narządu. Ponadto kawa zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwór wątroby o ponad 40% już przy 2 filiżankach kawy dziennie, a także zmniejsza prawdopodobieństwo marskości wątroby o 80% u pijących 4-5 filiżanek kawy i o 23% ryzyko śmierci z powodu tej choroby. W przypadku ciepiących na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C umiarkowane spożywanie kawy zmniejszyło ryzyko wystąpienia nowotworu wątrobokomórkowego o prawie o 50%. Odkryto, że paraksantyna, jej główny metabolit, może spowalniać rozwój tkanki łącznej w wątrobie i opóźniać włóknienie w alkoholowej marskości czy chorobie nowotworowej wątroby oraz zmniejsza sztywność wątroby.
Udowodniono, że kawa nie podrażnia jelit ani żołądka, ale osób, które odczuwają dyskomfort, nie należy nakłaniać do jej picia. Nie należy winić kawy za pojawianie się chorób układu pokarmowego, jak nowotwory żołądka i wątroby. Kawę niesłusznie posądza się też o wypłukiwanie magnezu czy odwadnianie. Ponadto kawa reguluje perystaltykę po operacjach brzusznych, np. po resekcji jelita grubego czy cesarskim cięciu. Wyniki badań pokazują, że filiżanka kawy w takiej sytuacji pomaga w przywróceniu funkcji jelit.
Kawa wykazuje dobroczynne działanie w cukrzycy typu 2. ograniczając jej występowanie o 20-25% pod warunkiem, że będzie pita bez cukru i mleka (aby osiągnąć ten efekt należy wypić 3 filiżanki), składniki bioaktywne z niesłodzonej czarnej kawy poprawiają bowiem wrażliwość komórek trzustki na insulinę.
Kawa a seniorzy
Kawa działa neuroprotekcyjnie w chorobach układu nerwowego, a także spowalnia rozwój zaburzeń poznawczych. Odpowiada za to estrogen zawarty w ziarnach kawy, wykorzystywany przez organizm kobiet będących w okresie menopauzy jako forma łagodnej terapii hormonalnej. Udowodniono, że picie małych porcji kawy poprawiło stan aż 50%.
Drugi problem istotny u starszych osób to osteoporoza. Dawniej zalecano unikać kawy, której niesłusznie przypisywano efekt „wypłukiwania” wapnia z kości. Badania potwierdziły jednak, że kofeina zawarta w kawie nie wywiera ogólnie negatywnego wpływu na ich strukturę.
Ponadto posiada wiele walorów:
1. wspiera odchudzanie
2. niweluje znużenie, senność i obniżoną koncentrację uwagi bez podnoszenia ciśnienia. Wzmacnia koncentrację i czujność.
3. Wpływa na układ limbiczny w mózgu, zwiększając poziom energii i poprawiając nastrój. Kofeina hamuje w mózgu, mięśniach i sercu działanie enzymu fosfodiesterazy, przez co ich komórki mają więcej energii i mogą przez pewien czas szybciej i efektywniej pracować. Powoduje to, że nie tylko nasze myślenie, kojarzenie, koncentracja są lepsze, ale też chętniej podejmujemy wyzwania dnia codziennego, w tym również aktywność ruchową.
4. Kawa zmniejsza o 10% śmiertelność wskutek wypadków w pracy i na drodze.
5. Poprawia odporność.
6. Nie tuczy.
7. Nie odwadnia
8. Nie uzależnia.
Warto pamiętać, aby nie przekraczać 5 filiżanek dziennie i stosować zbilansowaną dietę, bogatą w wapń i witaminę D.
Smacznego!
Źródło: Informacje i szczegółowa bibliografia dostępne w ramach akcji „Kawa i zdrowie" pod patronatem Instytutu Żywności i Żywienia (obecnie Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH - Państwowego Instytutu Badawczego) przez Fundację „Żywność, Aktywność Fizyczna i Zdrowie”.
