Tymianek pospolity (Thymus vulgaris) z rodziny wargowych jest ważną rośliną leczniczą. Dawniej sezon zbioru ziół rozpoczynał się po dniu św. Jana Chrzciciela (24 czerwca), po tzw. poświęceniu, a kończył - w dniu Matki Boskiej Zielnej (15 sierpnia). Obecnie tymianek wykorzystywany w lecznictwie zbierany jest w czasie kwitnienia w podobnym terminie. Do celów kulinarnych i kosmetycznych pierwszy zbiór wykonuje się jednak wiosną, a drugi nie później niż na początku na początku września. Części zielne suszy się zawieszone w pęczki w temp. do 35 st. C, gdyż wtedy zachowuje zieloną barwę.
Właściwości lecznicze
Badacze ostatnio skupiają się na wpływie ekstraktów i olejów z tymianku na procesy oksydacyjne produktów spożywczych i kosmetyków, widząc możliwość ich zastosowania w przemyśle. Okazało się, że tymianek, będąc naturalnym antyoksydantem, opóźnia utlenianie np. oleju słonecznikowego podczas przechowywania. Zawiera najwyższe zawartości polifenoli, które odpowiadają za jego działanie antyoksydacyjne, więc może być używany jako stabilizator.
Z ziela tymianku uzyskuje się do 2,6% olejku eterycznego zawierającego: tymol (do 45%), karwakol (25-60%), borneol (8-5%), p-cymen (7-20%), beta-kariofilen (1-3%), linalol (ok.8%). Dzięki tym składnikom tymianek może być stosowany w aromaterapii wziewnie oraz na skórę do masażu, jako składnik kremów i maści, a także dodawany do past do zębów i mydeł. W kosmetyce tymianek wykazuje działanie łagodzące, dlatego polecany jest dla osób o cerze wrażliwej.
Tymianek wzmaga wydzielanie śluzu w górnych drogach oddechowych i ułatwia jego odkrztuszanie. Ma też działanie rozkurczowe. Wykazuje ponadto działanie przeciwbakteryjne i sprawdza się w przypadku infekcji gardła lub stanów zapalnych jamy ustnej. Ekstrakty z tymianku, zawierające tymol, są składnikami tabletek do ssania, kropli, syropów wykrztuśnych i przeciwkaszlowych.
Pobudza także wydzielanie soków trawiennych, działa przeciwzapalnie i bakteriobójczo w przewodzie pokarmowym. Polecany jest w schorzeniach żołądka, wątroby, jelit (uporczywe biegunki). Wspiera prawidłową perystaltykę jelit, dlatego dodawany jest do ciężkostrawnych potraw. Kwasy fenolowe z tymianku (kwas kawowy, chlorogenowy, kwasy rozmarynowe), triterpeny (kwas oleanolowy, ursolowy), garbniki (zawiera ich ok 10 %) oraz flawonoidy działają żółciopędnie, przeciwzapalnie, hepatoprotekcyjnie i moczopędnie. Tymol i karwakol stymulują tkankę limfatyczną układu pokarmowego oraz regenerują nabłonek. Fenole i flawonoidy mają działanie rozkurczowe oraz ograniczają powstawanie toksycznych amin biogennych w jelicie grubym.
Jest uznawany za roślinę „dobrą dla ducha” - działa uspokajająco. Tymianek zawiera witaminy z grupy B wpływające pozytywnie na układ nerwowy oraz witaminę A, C, E i K, a także mangan, selen, żelazo, wapn, potas czy magnez. Wspomaga prawidłową pracę układu mięśniowego, a dodatkowo hamuje krzepnięcie krwi. Selen wspomaga układ odpornościowy oraz normuje pracę tarczycy. Wapn wzmacnia kości oraz zęby, zaś potas zachowuje równowagi kwasowo-zasadowej organizmu.
Tymianek w ogrodzie
Niepozorne, gęste, szrozielone ziele tymianku po zerwaniu odstrasza owady, a po ususzeniu - dobrze komponuje się w suchych bukietach, dekoracjach i roztacza subtelny aromat w saszetkach zapachowych.
Warto mieć tymianek w ogrodzie na swoje potrzeby. Może przemarzać w chłodniejszych rejonach Polski, lecz generalnie dobrze się zaaklimatyzował w naszym klimacie. Najlepiej udaje się na stanowiskach ciepłych, słonecznych, znosi okresowe susze. Tymianek dobrze rośnie na glebach średnio zwięzłych, przepuszczalnych, niepodmokłych, niekwaśnych, o pH 5,5-6,5.
Lecznicze działanie tymianku znano już w starożytnej Mezpopotamii, Egipcie i Grecji (symbol odwagi). Do Polski tymianek przywieziono z Włoch, niektórzy podają, że przez królową Bonę.
Pewne zioła zostały nieco zapomniane, przestały być modne i bywają pomijane w lecznictwie. Tymianek do nich nie należy. Znajduje się wprawdzie poza wielką piątką ziół (rumianek, mięta, dziurawiec, melisa, szałwia), lecz jest niezastąpiony w fitoterapii i często bywa stosowany w kuchni.
Źródła: dx.doi.org/10.21784/IwP.2020.006, naukawpolsce.pl, modr.mazowsze.pl/doradztwo-pdr/technologia-produkcji/produkcja-roslinna/1763-wszystko-o-uprawie-tymianku
